Justic For Myanmar ၏ ထုတ်ပြန်ချက်နှင့်ပတ်သက်၍ Tamar Institute of Development ၏ Research & Education Director မေတမာကို The Nation Voice က မေးမြန်းထားသည်။
မေး – JFM ရဲ့အချက်အလက်တွေက မြေပြင်မှာလက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ မကွေးတိုင်းထဲက အခြေအနေတွေနဲ့ ကိုက်ညီမှုရှိလား။ ကိုက်ညီတယ်ဆိုရင် ဘာတွေက ကိုက်ညီလဲ၊ တကယ်လို့ မကိုက်ညီဘူးဆိုရင်ရော ဘာတွေက မကိုက်ညီတာလဲပေါ့။
ဖြေ – JFM က ဇန်နဝါရီ ၂၉ ကထုတ်ထားတဲ့ အစီရင်ခံစာမှာပါတဲ့ သူတို့ရဲ့ သုံးသပ်ဆန်းစစ်ချက်တွေက Interra resources ရဲ့ Annual reports တွေ၊ leaked ဖြစ်လာတဲ့ Gold Petrol ရဲ့ Financial Statement တွေအရတော့ corporate document တွေနဲ့ ထွက်လာတဲ့ Resource တွေကနေပြီးတော့ရလာတာတွေဖြစ်တယ်။ Gold Petrol က သုံးနှစ်အတွင်းမှာ ရေနံစိမ်းစည်ပေါင်း ၂.၃ မီလီယံ တန်ကြေးအားဖြင့်ဆို ဒေါ်လာ သန်း ၁၅၀ ကျော်လောက် အကျိုးရှိစေခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။ စစ်အုပ်စုရဲ့ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် အဲ့ဒီရေနံစိမ်းတွေက အဆိုပါ ရာဇဝတ်မှုတွေကို လောင်စာဆီထောက်ပံ့ပေးနေတာကို သက်သေပြနေပါတယ်။ ဒီအစီရင်ခံစာထဲမှာ မကွေးတိုင်းထဲမှာရှိတဲ့ ရေနံမြေတွေထဲကမှ စကစနဲ့ အကျိုးတူပူးပေါင်းလုပ်ကိုင်နေတဲ့ နိုင်ငံခြား ကုမ္ပဏီတွေကို စပြီး ဖော်ထုတ် highlight လုပ်တယ်လို့ မြင်ပါတယ် ကနဦးအနေနဲ့ပေ့ါ။ အဲ့လိုတော့မြင်ပါတယ်။
မေး – JFM မှာ မပါရှိပေမယ့် မြေပြင်က သိထားတဲ့ အခြားအချက်အလက်တွေ ဘာတွေရှိနိုင်မလဲ။
ဖြေ- အဓိကကတော့ မန်းသံပုရာကန်ရဲ့ အရေးပါမှုပေါ့နော်၊ ချောက် ရေနံချောင်းက ထုတ်ယူရရှိတဲ့ ရေနံစိမ်းတွေကို သန့်စင်ဖို့ (အရပ်ပြောဆိုရင် ရေနံချက်ဖို့ပေ့ါနော်) မန်းသံပုရာကန်ကိုပို့တယ်၊ အဲဒီကနေ ဓာတ်ဆီ ဒီဇယ်ဆီ လေယာဥ်ဆီတွေပါထုတ်တယ်လို့ပြောတယ်။ စစ်အုပ်စုကလည်း ထုတ်နိုင်တယ်လို့ပြောထားတာရှိတယ်။ မြေပြင်က ကျွန်မတို့စုံစမ်းသိရသလောက်တော့ မန်းသံပုရာကန်မှာ လေယာဥ်ဆီထုတ်တာကိုပြောဖို့ခက်တယ်၊ ထုတ်နိုင်လောက်အောင် လူအင်အား၊ စက်အင်အားမရှိဘူးလို့ သိရတယ်။ အကယ်၍ ထုတ်ခဲ့သည်ရှိသော်လည်း ပမာဏ နည်းတာတော့ ဖြစ်နိုင်တယ်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့ (Amnesty International) ရဲ့ မရဏ ကုန်စည်ဆိုတဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ စစ်တပ်ရဲ့ဖိုက်တာဂျက်များအတွက် Jet A1 လောင်စာဆီကို မန်းသံပုရာကန်မှာရှိတဲ့ သိုလှောင်ကန်တွေမှာ သိုလှောင်ပြီး မိတ္ထီလာ၊ မုံရွာ၊ မှော်ဘီ၊ နေပြည်တော် နဲ့ တောင်ငူလေတပ်စခန်းတွေကို ပို့ပေးတယ်လို့သိရတယ်။ အဲဒါကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် မကွေးတိုင်းထဲမှာရှိတဲ့ မန်းသံပုရာကန် ရေနံချက်စက်ရုံဟာ Facility အားဖြင့်ရော လောင်စာဆီထုတ်လုပ်နိုင်မှုအပိုင်းမှာပါ စစ်အုပ်စုအတွက် အရေးပါနေတာကို တွေ့ရပါတယ်။
မေး- စင်္ကာပူက Interra resources ကို ပိတ်ပင်လိုက်ရင် အာဏာသိမ်းစစ်တပ်အနေနဲ့ တခြား နည်းလမ်းနဲ့ ဝယ်ယူနိုင်မယ်လို့ ထင်သလား။
ဖြေ – စစ်အုပ်စုကတော့ သူ့အတွက် လောင်စာတွေဖြည့်တင်းပေးနိုင်မယ့် ရေနံစိမ်းအထွက်နှုန်းကို ဘယ်နည်းနဲ့မှတော့ အကျခံမှာမဟုတ်ဘူး။ တခြားတစ်နည်းမဟုတ်တစ်နည်းနဲ့တော့ ကြိုးစားမှာပဲပေ့ါနော်။ ဘာစာချုပ်တွေ ဘယ်လိုပဲရှိလာလာ ကျွန်မတို့ကတော့ ဒါတွေဆက်လုပ်သွားမယ် ရေနံစိမ်းမထုတ်လုပ်နိုင်ရင် စစ်အုပ်စုအတွက် အကန့်အသတ်တွေတော့ဖြစ်သွားပြီ ရေနံစိမ်းရရှိမှု ခက်ခဲမယ်၊ ကုန်ကြမ်းဖြစ်တဲ့ ရေခံစိမ်းမရှိခဲ့ရင် လူသတ်လက်နက် လောင်စာတွေလည်း ထွက်လာဖို့ခက်ပါလိမ့်မယ်။
မေး – စစ်တပ်က အရပ်ဘက် လေယာဥ်ဆီနဲ့ စစ်လေယာဥ်ဆီ သုံးစွဲတာ ခွဲထားသလား၊ ရောပြီးတင်သွင်းကြတာမျိုးလား။ အရပ်ဘက်ကိုပါ ပိတ်ဖို့မဖြစ်နိုင်ခဲ့ရင် ဒီဆောင်ရွက်ချက်က ထိရောက်နိုင်ပါ့မလား။
ဖြေ – လေယာဥ်ဆီတင်သွင်းတာကို စစ်အုပ်စုက ထိန်းချုပ်ထားတယ်၊ အဲဒီနေရာမှာ ခွဲထားမခွဲထားလားဆိုတာထက် စစ်အုပ်စုက ထိန်းချုပ်ထားတဲ့အတွက် အချိန်မရွေးယူသုံးလို့ရတဲ့အခြေအနေမှာရှိနေတယ်။
မေး- Interra resources က ရေနံစိမ်းထောက်ပံ့မှုရပ်ရင် စစ်တပ်အပေါ်ဘယ်လောက်ထိ impact ဖြစ်နိုင်လဲ။
ဖြေ – ရေနံစိမ်းထောက်ပံ့မှုဆိုတဲ့နေရာမှာ ချောက်၊ ရေနံချောင်းရေနံမြေတွေမှာ Interra Resources ရှယ်ယာပါဝင်ထားတဲ့ Gold Petrol ရဲ့ ပါဝင်မှုကြောင့်သာ ရေနံစိမ်းအထွက်နှုန်းတွေထိန်းထားနိုင် နေတာပါ။ အကယ်၍ အဲဒီလိုကုမ္ပဏီတွေ ထွက်သွားမယ်ဆိုရင် ဖြစ်နိုင်ချေကတော့ MOGE က သူရဲ့ ရှိတဲ့ အနည်းအကျဥ်းသောလူအရင်းအမြစ်နဲ့ စက်အိုစက်ဟောင်းတွေနဲ့ ဆက်လည်ပတ်ရမယ်ဆိုရင် အခုလက်ရှိထွက်နေတဲ့ အထွက်နှုန်းတွေကို ထိန်းထားနိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ်းနည်းပါးပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီလိုနည်းသွားမယ်ဆိုရင် ရေနံစိမ်းကနေသန့်စင်ပြီးရလာမယ့် ဓာတ်ဆီ ဒီဇယ်အစရှိတာတွေလည်းရလာမှာမဟုတ်တော့ပါဘူး။ စစ်တပ်က crimes against humanity, war crimes တွေကျူးလွန်ဖို့အတွက် သုံးတဲ့ လေယာဥ်တွေ၊ ထရပ်ကား၊ တင့်ကား စတဲ့ ယာဥ်တွေအတွက် လောင်စာဆီတွေကို လုံလောက်အောင်ဖြည့်တင်းနိုင်ဖို့ အားနည်းသွားမယ်လို့ထင်ပါတယ်။
မေး- မေးခွန်းမှာမပါပဲ တခြားဖြည့်ပြောချင်တာဘာရှိမလဲ။
ဖြေ – ဒီအရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေက စကစပေါ်မှာ သက်ရောက်မှုရှိနိုင်တယ် ဒါပေမယ့်လို့ သူတို့အတွက်က ကယ်ပေါက်တွေရှိနေတယ် ခရိုနီတွေ၊ ဆက်စပ်လုပ်ငန်းရှင်တွေ၊ အကြီးစားကော်ပိုရေးရှင်းလိုဟာတွေကို coordinated sanction မလုပ်သရွေ့ကတော့ စကစမှာ ထွက်ပေါက်တွေရှိနေဦးမှာပဲ၊ ရှိထားတဲ့ ဆန်ရှင် (ပိတ်ဆို့မှုတွေ)ကို ရှောင်ရှားနိုင်မယ့်ကယ်ပေါက်တွေရှိနေဦးမှာပဲ။ အခုဆိုလည်း အီးယူနဲ့ ယူအက်စ်ကပဲ ဆန်ရှင် လုပ်ထားတယ် စစ်အုပ်စုမှာ လေယာဥ်ဆီ၊ လက်နက်၊ လောင်စာ ကယ်ပေါက်တွေအများကြီးရှိတယ် အဲဒီအတွက် coordinated sanction လုပ်ကြဖို့ကအရေးကြီးပါတယ်။ အစိုးရတစ်ခုချင်းကို ကျွန်မတို့ တောင်းဆိုကြရသလို သူတို့တွေ ပူးပေါင်းပြီး စုပေါင်းအရေးယူပိတ်ဆို့ပေးကြဖို့လည်း အရေးကြီးပါတယ်။
( Tamar Institute of Development သည် မကွေးအခြေစိုက် လွတ်လပ်သော မူဝါဒရေးရာ သုတေသနအဖွဲ့အစည်းဖြစ်ပြီး၊ တော်လှန်ရေးကာလအတွင်း လူထုဖွံ့ဖြိုးရေး၊ ဒေသတွင်းနိုင်ငံရေးဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုများကို ပံ့ပိုးပေးခြင်းနှင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ခုခံတွန်းလှန်ရေးအစီအစဉ်များကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ )
